Od 1890 r. parowozy Żytawskiej Kolejki Wąskotorowej transportują turystów w romantyczne Góry Żytawskie, najmniejsze pasmo gór średnich w całych Niemczech. Pierwszym jej właścicielem i przewoźnikiem była Spółka Kolei miejscowości Zittau, Oybin i Jonsdorf. (Zittau-Oybin-Jonsdorfer Eisenbahngesellschaft) – stąd się bierze powszechny do dziś skrót: ZOJE. Miejscowi jednak zinterpretowali go po swojemu jako „Zug ohne jegliche Eile” (dosłownie: pociąg beż żadnego pośpiechu). Jak przed laty także dziś nieliczone rzeszy wycieczkowiczów korzysta z przewozów kolejki; tempo parowozów nieraz przypomina nam wiersz Tuwima: „Najpierw powoli jak żółw ociężale, ruszyła maszyna po szynach ospale …” Rzecz jasna, iż w pobliżu torów powstało mnóstwo hoteli i restauracji w celu zaspokojenia potrzeb zarówno kulinarnych jak i noclegowych. Niektóre restauracje słynną do dziś z górnołużyckiej gościnności. Punktem wyjścia kolejki jest dworzec główny w Zittau w pobliżu średniowiecznego centrum miasta. Ze względu na pokaźną ilość średniowiecznych zabytków miasto często nazywano „bogatą” (die Reiche) Górnych Łużyc. Parowozy kolejki szerokim łukiem omijają historyczne centrum miasta zanim docierają do Olbersdorf. Fanów sportów wodnych zapraszamy nad Olbersdorfer See – to piękną oazą, by odpowiednio odpoczywać od spraw codziennych. Po 8 km pociąg kolejki wjeżdża na stację Bertsdorf; wygląd stacji nie zmieniał się od lat i – zresztą jak cała kolej – wpisany jest do rejestru zabytków. Z uwagi na zachowaną tu infrastrukturę warto wysiadać i przyglądać się nieco bliżej całemu kompleksowi – to nie lada atrakcja szczególnie dla miłośników kolei!!! W utrzymywaniu budynków i infrastruktury udzielają się zarówno Spółka Kolei (SOEG) jak i stowarzyszenie wspierające. Szczególnym atutem stacji jest to, iż rozgałęziają się tu tory do Jonsdorf i do Oybin. Dzięki temu codziennie (w sezonie głównym!) tu obserwować możemy równoległy wyjazd dwóch parowozów.
Wybierając się do kurortu Oybin, docieramy do stacji końcowej położonej u stóp Góry Oybin; wieńczy ją słynny średniowieczny kompleks zamkowo-klasztorny. Tam, gdzie tory się kończą w obrębie stacji znajduje się dom wodny, a w środku oddane dyspozycji turystów jest mieszkanie wakacyjne o wysokim standardzie. Przy rezerwacji wszelkich pokoi chętnie Państwu pomaga biuro ds. zakwaterowania Góry Żytawskie (Zimmervermittlung Zittauer Gebirge). Dla najmłodszych gości zaraz koło stacji Oybin czeka plac zabaw Zwergenreich („Raj krasnali”) – to plac zabaw owszem z kolejowymi atrakcjami. Warto także zajrzeć do kurortu Jonsdorf. Miejscowość z typowymi dla całego regionu domami przysłupowymi idealnym jest punktem wyjścia ciekawych wypraw wędrownych, wszelkich aktywności sportu oraz aktywnego wypoczynku.
Przenieśmy się do świata minionych epok, by poczuć i przeżywać koloryt podróży sprzed wielu lat! Dodatkowo obok planowo kursującego taboru w weekendy od maja do października kursują 3 zabytkowe składy RETRO z różnych epok. Pierwszy skład zwany „pociągiem saksońskim” Państwa zabiera do ery rozkwitu Królewsko-Saksońskich Kolei Państwowych na przełomie 19./20.w. Drugim składem RETRO z epoki „Deutsche Reichsbahn” Państwo podróżują jak za czasów naszych dziadków i pradziadków w stylu lat 20-tych jak i 30-tych poprzedniego stulecia. A trzeci skład RETRO to wagon silnikowy VT137 322, który oddaje klimat z lat powojennych. Terminy kursowania składów RETRO znajdują Państwo w ramce po lewej stronie. Jednak i „szara codzienność” na SOEG nie jest pozbawiona atrakcji, bowiem oferowane są atrakcje jak.: równoległe wyjazdy dwóch pociągów ze stacji Bertsdorf, wagon restauracyjny między Zittau i Oybin, wagony letnie od maja do października oraz wagony dla osób niepełnosprawnych. Ponad to Spółka Kolejki Saksońsko-Górnołużyckiej (SOEG) dodatkowo oferuje przejazdy tematyczne oraz pakiety, które w idealny sposób łączą klimat muzealnej kolei z lokalnymi ciekawostkami.
Lokalzacja
Żytawska Kolejka Wąskotorowa znajduje się na wschodniej rubieży Saksonii nieopodal trójstyku granic – Polski, Czech i Niemiec.
Dojazd autobusem & koleją
Koleją bardzo wygodnie docieramy pociągami KD z Wrocławia lub Jeleniej Góry; najczęściej przesiadamy się w Zgorzelcu i jedziemy do Gorlitz, gdzie czeka nas kolejna przesiadka w kierunku Zittau. Wychodząc z budynku dworca głównego stację kolejki wąskotorowej widać tuż po lewej stronie. Zaleca się korzystanie z biletu Euro Nysa, który od osoby kosztuje 40 PLN. Wersja grupowa (do 5 osób) zaś kosztuje 100PLN. Dostępny ten bilet jest we wszystkich kasach KD. Bilet EURO NYSA uznawany jest również na SOEG, gdzie jeszcze od dorosłej osoby płacimy opłatę historyczną w wysokości 5 €. Dzieci od lat 4 płacą 3 €.
Dojazd samochodem
Wybierając sie z Wrocławia jedziemy autostradą A4, zjeżdżamy w Görlitz, najpierw jedziemy kawałek drogą krajowa nr 6, a krótko potem odbijamy w drogę krajową nr 99, którą już dojeżdżamy do samego Zittau. Tam kierujemy się w stronę dworca.
Przebieg trasy
Towarzystwo Górskie Oybin już pod koniec 19.w częstokroć występowało o połączenie Gór Żytawskich sieci kolei. Jednak Królestwo Saksońskie nie uznało tego za konieczne. Po dłuższych rozmowach wydano jak na owe lata jednorazowe pozwolenie na budowę pierwszej prywatnej kolejki wąskotorowej. Pierwszym przewoźnikiem była Spółka Kolei miejscowości Zittau, Oybin i Jonsdorf (ZOJE). Dnia 26.lipca 1889 r. nastąpiło wbicie pierwszej łopaty, a 25 listopada 1890 r. uroczyste otwarcie przejazdem inauguracyjnym. Od samego początku „Zug ohne jede Eile” (dosłownie: pociąg bez żadnego pośpiechu) – tak żartobliwie kolejkę nazywano – cieszył się ogromną popularnością.
Wciąż rosnące zapotrzebowanie na usługi przewozowe w krótkim czasie zaczęło przerastać ograniczone możliwości Spółki Z.O.J.E.; dla tego Królewsko-Saksońska Kolej Państwowa przyjęła całą kolejkę jako nowy przewoźnik w 1906 r. Liczba rocznie przewożonych osób rozrastała się aż do 523 000 – kolejka więc znalazła się u kresu jej wydajności! Znów się znalazło specjalne rozwiązanie: wybudowano drugi tor między Zittau Vorstadt i stacją Oybin, który uruchomiono 15.kwietnia 1913 r. W 1920 r. Królewsko-Saksońska Kolej Państwowa w całości przeszła w ręce Deutsche Reichsbahn; przyjęła ona wszystkie królewskie koleje państwowe na własność! Popularność kolejki rozrastała się aż do tego stopnia, że liczba codziennie przewożonych osób sięgała aż 18 000! Druga Wojna Światowa nie pominęła również kolejki żytawskiej bez pozostawienia tu śladów: w powodu niedoboru materiałów budowlanych w latach 1944-45 rozebrano ww. drugi tor. Praktycznie zaraz po zakończeniu 2. Wojny Światowej, a konkretnie 21. maja 1945r. kolej wznowiła ruch przewozowy. Po niedługim czasie zaczęli pojawiać się znów turyści, a Góry Żytawskie nawet do końca istnienia NRD były jednym z najpopularniejszych regionów urlopowych.
Według planów NRD kolejka miała w 1990 r. paść ofiarą rozbudowy kopalni węgla brunatnego w bliskim Olbersdorfie. Tylko dzięki ówczesnym zmianom polityczno-gospodarczym na terenie byłego NRD udało się tego w ostatniej chwili uniknąć. W 1994 r. powstała spółka Deutsche Bahn AG, która od pierwszego momentu przyjęcia wszystkich kolejek wąskotorowych jednoznacznie podkreślała, iż utrzymywać ona będzie je tylko do 1998 r.! Znów więc krążyło nad kolejką widmo likwidacji. Jednak udało się skutecznie kolejką zainteresować władze lokalne i polityków. Skutkiem licznych spotkań i negocjacji powołano do życia nowy przewoźnik. --- Przewoźnik to Spółka Kolei Saksońsko-Górnołużycka (SOEG), która od 1996r. świadczy wszystkie usługi przewozowe. Od tego momentu kolejka zaczęła znów prosperować, co zresztą świetnie nam unaocznia grafik z ubiegłych lat z wciąż rosnącą liczbą pasażerów.
